Z wielkim wzruszeniem przeczytałem informacje na stronach Internetu o Bronisławie Horyń, sanitariuszce i łącznice AK z Trokiel. Rodzinę Horyń znałem osobiście, bo mieszkaliśmy z nimi w Trokielach przez miedzę. Byliśmy z nimi zaprzyjaźnieni. Była  to rodzina jak większość rodzin w Trokielach bardzo biedna. Rodzice Bronki pochodzili z centralnej Polski. Jej ojciec po I-szej Wojnie Światowej, wyjechał na roboty „za chlebem: do Niemiec i za zarobione pieniądze kupił w Trokielach 2 ha ziemi. Bronka miała starszą siostrę Stanisławę, oraz młodszych braci Janka, Staśka i Mietka.

Małe gospodarstwo nie było wstanie wyżywić 7-mio osobowej rodziny, to ojciec Bronki dorywczo pracował w mleczarni i pomagał gospodarzą przy sprzęcie rolnych płodów. Chętnie go zatrudniali w polu, bo był bardzo pracowity np. w czasie wykopków ziemniaków każdy kopał po 2 redliny a on 3 i był zawsze pierwszy. Jej matka dorywczo pracowała w szkole jako sprzątaczka i przyjmowała porody dzieci w Trokielach. Również towarzyszyła przy moim porodzie w 14.10.1931 roku.

 Bronisława Horyń

Rodzina Horyniów to tak jak wszyscy Polacy mieszkająca na kresach wschodnich była patriotycznie  związana z ojczyzną i przestrzegała polskich tradycji w życiu codziennym. Nic więc dziwnego, że  dorastające dzieci z rodziny Horyniów   były związane z Polską i gdy zaszła potrzeba  postanowiły o nią walczyć. . Po wkroczeniu we wrześniu 1939 roku do Trokiel bolszewików, matka Bronki ze szkoły wyniosła potajemnie cześć książek ze szkolnej biblioteki , godło państwowe i flagę narodową. Wszystko przechowywała ukryte w swojej stodole. Bolszewicy rozpoczęli masowo wywozić Polaków  na Sybir, rozpoczynając od osadników wojskowych, urzędników państwowych, nauczycieli itp. a skończywszy na ludziach o polskim rodowodzie. Nie zdążyli tego planu do końca zrealizować bo do Trokiel wkroczyli Niemcy. Polacy rozpoczęli organizować Armie Krajową która w Trokielach znalazła podatny grunt rozwoju w oparciu o patriotycznie nastawioną ludność.

Do oddziałów AK pospieszyła przede wszystkim młodzież, a pozostała ludność polska była oparciem i zapleczem do walki o wolna Polskę. Brat Bronki Janek brał udział w zdobywaniu Wilna 1944 roku, wrócił potajemnie do Trokiel, po kilku miesiącach został złapany  przez NKWD, mimo tortur nie przyznał się, że był w AK, został skazany na 10 lat łagrów i wywieziony na Sybir. Wrócił do Polski w latach 60-tych, klika lat temu zmarł i jest pochowany na cmentarzu w Okonku.

Bronka zwykła chłopska dziewczyna ukończyła czterodziałową szkołę wiejską, wstąpiła do AK i ukończyła kurs sanitariuszki. Pielęgnowała rannych żołnierzy AK rozlokowanych w chłopskich domach i była łączniczką między dowództwem a konspiracyjnymi oddziałami  w terenie. Po wkroczeniu ponownie bolszewików na kresy, rozpoczęły się prześladowania i aresztowania ludzi związanych z AK. Aresztowana została również Bronka, która mimo tortur w NKWD nie przyznała się do przynależności do AK, ale wiedziała, że czeka ją katorżnicza praca na Syberii. Popełniła samobójstwo.

Odnośnie śmierci Bronisławy Horyń, którą opisuje na stronach Internetu pan Tadeusz Gosztold (Warszawa  grudzień 2000r.) jest pewna nieścisłość. NKWD wiozło Bronke z Trokiel do nie Dajnowy, ale do więzienia w Lidzie. Z Trokiel do Lidy droga prowadzi przez Dworzyszcze, przez które płynie rzeka Żyżma i tam na moście ona wskoczyła do rzeki i w jej nurtach poniosła śmierć. Prawdą jest , że mieszkańcy Trokiel ułożyli o bohaterskiej sanitariuszce AK Bronisławie Horyń pieśń, którą ze swoim ojcem i ja śpiewałem. Po prawie 60 latach od tamtych wydarzeń, nie pamiętam wszystkich słów tej piosenki, ale wiem, że były tam miedzy innymi:

....Ta biedna młoda dziewczyna

Sanitariuszką była

O rannych Akowców się troszczyła

Bohaterka Trokilel Była

Nie chcąc zdradzić kolegów

Z mostu do Żyżmy skoczyła .........

Rodzina Horyniów w 1946 roku wyjechała do Polski, zamieszkali w Okonku pow. Złotów. Jeszcze do dziś żyje tam najmłodszy brat Bronki Horyń, Mieczysław

W Trokielach miały miejsce inne tragiczne wydarzenia związane z przesiedleniem członków  AK poprzez NKWD po wkroczeniu tam Armii Czerwonej. Warto by o nich napisać, by zachować dla potomnych pamięć o bohaterskich Polakach z Trokiel . Mam na myśli między innymi Władysława Mickiewicza, Jana Sipiatowskiego, Piotra Piotrowskiego i Stanisława Pietrusiewicza.